چقدر و چگونه موها را باید شست؟

یکی از چیزهایی که زیاد از متخصصان پوست و مو می‌پرسند، چگونگی شستشوی موهاست: بهتر است موها را با صابون شست یا شامپو؟ با شامپوی ایرانی یا خارجی؟ هر روز یا یک روز در میان؟ با چنگ زدن یا به نرمی؟ و...

در سال‌های گذشته و برای مدت زمانی طولانی، مواد تمیزکننده مو و پوست معنایی به جز صابون نداشتند و می‌دانیم که این ماده دارای ضعف‌های زیادی همانند ضعف شستشو در آب‌های سخت است. صابون در آب سخت به خوبی کف نمی‌کند و باعث بر جای گذاشتن یک رویه چرب ناخوشایند که به خوبی شسته نمی‌شود، می‌گردد. اگر مو با صابون شستشو شود، این لایه ناخوشایند روی مو ایجاد شده و ظاهری بی‌جان و بی‌روح را بر جای می‌گذارد. اما مواد حالت‌دهنده و پاک‌کننده، مو و کف سر را تمیز می‌کنند و باعث شانه شدن راحت‌تر موهای خیس و افزایش حجم آن بدون ایجاد الکتریسیته ساکن در زمان خشک شدن می‌شوند.

شامپو از چه اجزایی تشکیل شده؟
70 تا 80 درصد شامپوها را آب تشکیل می‌دهد؛ و اما بعد:.

• عوامل پاک‌کننده: علت اصلی به کارگیری شامپو توسط مردم، بهره‌گیری از خاصیت پاک‌کنندگی و تمیزکنندگی آن است. سبوم یا همان چربی و چرک از روی مو و کف سر توسط سیستم سورفاکتا‌نت‌ها برداشته می‌شوند و درواقع این سورفاکتا‌نت‌ها هستند که برای پاکیزگی ایجاد کف می‌کنند. سورفاکتانت‌ها مواد فعال سطحی هستند که می‌توانند در سطح خود وارد واکنش شوند و کشش سطحی را کاهش دهند. سورفاکتانت‌ها از ترکیباتی که تحت نام اسیدهای چرب شناخته شده‌اند، مشتق می‌شوند. اسیدهای چرب موادی طبیعی به شمار می‌روند که از منابع مختلف گیاهی یا حیوانی به دست می‌آیند. موادی که امروزه به این منظور به کار می‌روند مشتق از روغن نارگیل، روغن هسته خرما یا روغن دانه سویا است. مواد دیگری نیز برای افزایش قوام شامپوها مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ مانند متیل‌سلولز.

• عوامل حالت‌دهنده: این مواد به شامپو اضافه می‌شوند تا ضمن کم شدن آثار منفی سورفاکتانت‌ها، باعث افزایش حالت‌پذیری و بهبود و ضعیت موها شوند. این عوامل عبارت‌اند از: پلی‌مرها، سیلیکون‌ها و آمین‌اکسیدها.

• عوامل دلپذیرکننده شامپو: شامل رنگ، اسانس‌ها و عوامل صدفی‌کننده.

• نگهدارنده‌ها: از آنجا که قسمت عمده شامپوها را آب تشکیل می‌دهد، جهت پیشگیری از فساد شامپو توسط میکروب‌ها و قارچ‌ها لازم است مواد نگه‌دارنده نیز به شامپوها اضافه شود. در گذشته از موادی مانند فرم آلدیید استفاده می‌شد که به دلیل سرطان‌زایی مصرف آن منع شده است. یکی از عللی که بعضی از افراد به برخی شامپوها حساسیت نشان می‌دهند، آلرژی به مواد نگه‌دارنده شامپوهاست.

• مواد فعال با خواص طبی: برخی شامپوها دارای خواص طبی هستند مانند شامپوهای ضد‌شوره که حاوی سلنیوم سولفید، پیریتویین‌زینک، کلیمازول یا کتوکونازول می‌باشند. تعدادی از شامپوها حاوی پانتول می‌باشند که در رشد و افزایش رطوبت مو ارزشمند است. گاه عصاره‌های گیاهی مانند گزنه، آلوئه‌ورا، رزماری (اکلیل کوهی)، نعناع، فلفل، رازیانه، بابونه، سدر، روغن بادام، کاندولا، روغن زیتون، جوجوبا، مریم‌گلی، برنج، گندم، عصاره انار و زعفران نیز به شامپوها اضافه می‌شوند.

چه کسی؟ چه شامپویی؟
در مورد اینکه هر فرد باید از چه نوع شامپویی استفاده کند، باید گفت که این انتخاب بستگی به عوامل متعددی دارد. مثلا آیا فرد مبتلا به شوره سر می‌باشد یا خیر؟ آیا از بیماری‌ خاصی در کف سر رنج می‌برد یا خیر؟ به‌عنوان مثال، عده‌ای از افراد مبتلا به بیماری پسوریازیس کف سر بوده و پوسته‌های فراوانی در کف سر دارند. آیا موهای فرد چرب، خشک یا معمولی است؟ آیا فرد موهایش را رنگ کرده است یا خیر؟
اگر به برچسب شامپوها دقت کرده باشید، روی آنها نوشته شده مخصوص موهای چرب، خشک، معمولی یا موهای آسیب‌دیده و رنگ شده. این ویژگی‌ها را براساس ترکیبی از سورفاکتانت‌ها و مواد نرم‌کننده، به دست می‌آورند و بهتر است هر فرد براساس نوع مویش شامپوهای مخصوص آن مو را انتخاب نماید؛ مثلا اگر موهای شما چرب است، شامپوی مخصوص موهای چرب، چربی سر شما را بهتر پاک خواهد کرد و برعکس اگر موهای خشکی داشته باشید و از شامپوی موهای چرب استفاده کنید، شدیدا موهایتان خشک و غیرقابل شانه کردن خواهد شد. به طور معمول، اگر موهای معمولی دارید، توصیه ما شستشوی یک روز در میان موهاست.
چنگ‌زدن موها عمدتا از مواد کراتینی مرده تشکیل شده، بنابراین کوتاه کردن مو که کراتینی مرده است تاثیری روی سلول‌های فعال موجود در فولیکول مو و رشد و بهبود عملکرد آنها نمی‌گذارد ولی کشیدن موها روی این سلول‌ها اثر دارد، به همین دلیل شستن موها باید به آرامی انجام شود، نه با شدت. نیازی به ماساژ شدید موها در موقع شستن نیست. به همین ترتیب ، خشک کردن مو را هم باید با آرامش انجام داد. به خصوص افرادی که موهای تنک یا نازک دارند باید در خشک کردن مو دقت کافی داشته باشند و مو را با ضربات ملایم حوله خشک کنند و حوله را به سر نمالند. از مصرف آب خیلی داغ باید پرهیز کرد زیرا شستن مکرر مو با آب خیلی داغ به مو آسیب می‌رساند.

شامپو نباید وارد چشم شود (حتی شامپوهای ملایمی که باعث سوزش چشم نمی‌شود) و باید به‌طور کامل از روی سر شسته شود؛ زیرا باقی ماندن شامپو حتی به مقدار کم روی سر باعث التهاب پوستی می‌شود. به همین دلیل بهتر است بعد از شستن موها را به مدت سه یا چهار دقیقه آبکشی کنیم.