یائسگی زود هنگام

 در حقیقت برای این فرد یائسگی زودرس رخ داده است.

در این حالت تخمدان‌ها قادر به ساختن هورمون نیستند و به تحریكات هیپوفیز كه تنظیم‌‌كننده تخمدان‌هاست پاسخی نمی‌دهند. آمارها نشان می‌دهد یائسگی زودرس معمولا در یك درصد زنان اتفاق می‌افتد اما این اتفاق چرا ایجاد می‌شود و آیا راهكاری برای پیشگیری از آن وجود دارد؟

یائسگی یك فرآیند بیولوژیك طبیعی و گذر از مرحله‌‌ای به مرحله دیگر است. این اتفاق همراه با تغییرات هورمونی، فیزیكی و روانی است كه كاملا طبیعی محسوب می‌شود اما برای بسیاری از زنان یك كابوس است. هر زنی یائسگی را متفاوت‌تر از دیگری تجربه می‌كند، حتی سنی كه یائسگی در آن شروع می‌شود در تمام زنان یكسان نیست. علائم و نشانه‌های آن نیز خیلی منحصر به فرد است؛ ممكن است در فردی با علائم و نشانه‌های كم یائسگی شروع شود یا ممكن است با علائم بسیاری همراه باشد.

یائسگی به طور طبیعی زمانی شروع می‌شود كه تخمدان‌ها میزان كمتری استروژن و پروژسترون تولید می‌كنند و تخمك‌های باقی‌مانده در تخمدان‌ها احتمال كمی برای باروری دارند، همچنین خونریزی ماهانه متوقف می‌شود. از آنجایی كه این روند در طی یك دوره چند‌ساله اتفاق می‌افتد یائسگی معمولا به دو دوره،‌ دوران حوالی یائسگی و دوران پس از یائسگی تقسیم می‌شود. در دوران حوالی یائسگی علام یائسگی شروع می‌شوند ولی هنوز خونریزی ماهانه وجود دارد. سطوح هورمونی به صورت نامنظم بالا و پایین رفته و فرد دچار گرگرفتگی و تغییرات عادت ماهانه می‌شود.

خونریزی فرد ممكن است به نسبت معمول كمتر، بیشتر یا نامنظم شود. این یك روند طبیعی است كه به یائسگی منجر می‌شود و معمولا 3 سال قبل از آخرین خونریزی ماهانه شروع می‌شود، 12 ماه بعد از آخرین دوره قاعدگی، دوران پس از قاعدگی است كه تخمدان‌ها استروژن و پروژسترون كمی تولید كرده و تخمك آزاد نمی‌شود. البته گاهی افزایش موقت هورمون‌ها باعث خونریزی ماهانه می‌شود كه این لكه بینی عادت ماهانه محسوب نمی‌شود. در صورت وقوع خونریزی یا لكه بینی بعد از 12 ماه از آخرین عادت ماهانه حتما با پزشك خود مشورت كنید چون این می‌تواند نشانه بیماری جدی‌‌تری باشد.

گاهی زنان در سنین پایین‌تر از 40 سالگی دچار یائسگی می‌شوند كه به آن یائسگی زودرس می‌گویند. در این حالت فرد با قطع ناگهانی یا طولانی شدن فواصل قاعدگی روبه‌رو می‌شود كه با علائمی مثل گرگرفتگی، بدخوابی‌های شبانه و تعریق همراه است.

عواملی كه باعث یائسگی زودرس می‌شوند

بعضی داروها یا اعمال جراحی می‌تواند موجب یائسگی زودرس شود. هیستروكتومی كامل (برداشتن رحم و تخمدان‌ها) باعث یائسگی می‌شود ولی در هیستروكتومی (برداشتن رحم) تخمدان‌ها برداشته نمی‌شود و معمولا باعث یائسگی نمی‌شود.

شیمی‌درمانی و اشعه‌درمانی كه برای درمان سرطان‌ها به كار می‌روند می‌توانند باعث یائسگی شوند، اما معمولا این روند به صورت تدریجی رخ داده و ممكن است قبل از این كه خانمی به دوران یائسگی برسد ماه‌ها و یا سال‌ها علائم دوران یائسگی را داشته باشد.

اختلالات كروموزومی كه علت آن اختلال مادرزادی در كروموزوم ایكس می‌باشد از دیگر علل یائسگی زودرس می‌باشد.

اختلالات خود ایمنی

دوسوم زنان با نارسایی تخمدان را شامل می‌شود. در این حالت بدن برضد تخمدان‌ها و رحم شروع به ساختن پادتن می‌كند كه در نهایت باعث از كار افتادن تخمدان‌ها می‌شود. این افراد ممكن است سابقه خانوادگی از یائسگی زودرس را داشته باشند. عفونت‌های ویروسی مثل ویروس عامل بیماری اوریون نیز می‌تواند باعث یائسگی زودرس شود.

علائم یائسگی زودرس

با پایین آمدن میزان هورمون استروژن، بافت پوششی واژن و پیش‌‌آب راه خشك‌تر، نازك و شكننده می‌شود و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد. با كم شدن نرمی و لزجی سوزش و خارش همراه با افزایش خطر عفونت مجاری ادراری واژن به وجود می‌آید. فرد ممكن است مكررا احساس ادرار یا نیاز فوری به تخلیه داشته باشد و یا دچار بی‌اختیاری ادرار شود.

گاهی زنان در سنین پایین‌تر از 40 سالگی دچار یائسگی می‌شوند كه به آن یائسگی زودرس می‌گویند.در این حالت فرد با قطع ناگهانی یا طولانی شدن فواصل قاعدگی روبه‌رو می‌شود.

به دنبال كاهش هورمون استروژن، رگ‌های خونی به سرعت گشاد شده و به دنبال آن فرد احساس گرما و سرخ شدن ناگهانی كه اصطلاحا به آن گرگرفتگی می‌گویند، می‌كند. این حالت ممكن است هر چند ساعت یكبار یا فقط گاهی رخ دهد می‌تواند در روز یا شب اتفاق بیفتد، اختلالات خواب و عرق شبانه از پیامدهای گرگرفتگی است. این بیماران معمولا از آن شكایت دارند و می‌گویند در حالی از خواب می‌پرند كه بدنشان خیس عرق شده و به دنبال آن دچار لرز می‌شوند و حتی ممكن است در دوباره به خواب رفتن یا یك خواب عمیق دچار مشكل شوند. كمبود خواب و تغییرات هورمونی بر خلق و خوی این افراد و همچنین سلامتی آنها تاثیر سوء می‌گذارد و معمولا این افراد دچار خستگی، بی‌قراری، كاهش حافظه و عدم تمركز می‌شوند.

گاهی در طی یائسگی میل جنسی كاهش می‌یابد، علت آن می‌تواند به دلیل تغییرات هورمونی و خلقی با تحریك‌پذیری فرد باشد.

توصیه‌های پزشكی

طی چند سال اول پس از یائسگی تراكم استخوان‌ها با سرعت بیشتری كاهش می‌یابد. این كاهش می‌تواند منجر به كاهش توده استخوانی و نهایتا پوكی استخوان شود.

پوكی استخوان باعث شكنندگی و ضعف استخوان‌ها می‌شود و به دنبال آن استعداد فرد برای شكستگی‌های لگن، مچ و ستون فقرات افزایش می‌یابد. به طور متوسط نیمی از زنان بالای 50 سال به علت پوكی استخوان دچار شكستگی در طول زندگی می‌شوند. تغذیه سالم به خصوص مصرف مواد غذایی حاوی كلسیم، ویتامین D همچنین رژیم غذایی سالم كه شامل میوه‌جات، سبزیجات، غلات و محدود كردن چربی‌های اشباع و قندها می‌باشد می‌تواند كمك زیادی در پیشگیری از پوكی استخوان داشته باشد. ورزش منظم و حداقل روزانه 30 دقیقه و بصورت ملایم مانند پیاده‌روی، شنا و... می‌تواند باعث كاهش استرس، مشكلات روحی، پوكی استخوان، بهبود خلق و خو و وضعیت خواب شود. در مرحله اولیه یائسگی، برای كاهش علائم آن و حفظ سلامتی فرد معمولا پزشك هورمون استروژن و پروژسترون را به صورت دوره‌ای تجویز می‌كند تا سیكل قاعدگی ایجاد شود اما این زنان حتما باید تحت نظر پزشك باشند و تا زمانی كه وی تشخیص دهد به هورمون درمانی ادامه دهند.

تشخیص به موقع یائسگی زودرس از اهمیت زیادی برخوردار است چرا كه با بروز این اختلال تخمك‌های باقی ‌مانده تخریب می‌شوند و این به معنی ناتوانی برای فرزنددار شدن است و با تشخیص به موقع امید برای بارداری نیز افزایش می‌یابد. احتمال فعال شدن دوباره تخمك‌ها تنها در 10 تا 20 درصد این بیماران و در صورتی كه دلیل بروز آن اختلالات ژنتیكی نباشد وجود دارد. احتمال بروز یائسگی در سن نوجوانی نیز وجود دارد پس با توجه به این كه اختلال در قاعدگی در هر سنی ممكن است آغازی برای یائسگی زودرس به حساب بیاید به همه زنان و دختران توصیه می‌شود در صورت مشاهده چنین اختلالاتی بلافاصله با پزشك خود مشورت كنند.